Gdzie warto pojechać rowerem:

 

 

 

                                                                   KALINÓWKA KOŚCIELNA

 

• Drewniany lamus plebański wzniesiony został około 1782 roku. Jest to budynek piętrowy w konstrukcji zrębowej, z dwukondygnacyjnym słupowym podcieniem. Na wyższą kondygnację prowadzą dwubiegowe schody. Nakryty jest dachem czterospadowym w konstrukcji krokwiowej.

• Barokowy kościół pod wezwaniem św. Anny

Parafię w miejscowości Kalinówka ufundował w 1511 r, Wojewoda wileński, Mikołaj Radziwiłł, a jej zakres powiększył król Zygmunt August. Pierwotny kościół, który wybudowany w połowie XVI wieku spłonął wraz z plebanią 17 sierpnia 1761 r, a na jego miejscu powstał nowy, modrzewiowy obiekt ukończony w 1776 r. Został on konsekrowany 5 października 1777 r , przez biskupa Jana Szyjkowskiego i jest użytkowany do dzisiaj.

 

                                                                     CMENTARZ ŻYDOWSKI

 

Dziś o żydowskiej przeszłości osady przypomina nekropolia, położona za rzeką Jaskranką, na terenie dawnych sadzawek króla Zygmunta Augusta. Jest to jeden z największych - obok Białegostoku, Krynek i Sokółki - podlaskich kirkutów. Oficjalne pozwolenie na pochówki w tym miejscu wydano w 1786 r., choć wiadomo, że odbywały się tam one już wcześniej. Są to właściwie dwa cmentarze - "stary", założony przed 1750 rokiem oraz "nowy", powstały w 1930 r. W księgach kahału z lat 1786/97 zachował się akt dotyczący użytkowania cmentarza: "Zebrani mieszkańcy Knyszyna Żydzi wspólnością, aby ogrodzili mogiłki swoje (.....) dozwala zwierzchność dworska przychylając się do tej prośby, tak miejsca jak z dawna było i ogrodzenia, i tamże grzebania się dozwala (.....), ażeby już odtąd z knyszyńskiego państwa bądź miasta, czyli wprost mieszkaniec nie ważył się szukać innego miejsca po cudzych państwach z opłacaniem wyniszczającym". Zachowało się na nim kilkaset macew, a najstarsza ze zidentyfikowanych pochodzi z 1806 r.

Pomiędzy starym i nowym cmentarzem żydowskim znajduje się zbiorowa mogiła Żydów, pomordowanych w czasach Holocaustu.

 

                                                                             KNYSZYN

 

• Pomnik króla Zygmunta Augusta

 

Z Knyszynem nierozerwalnie związana jest postać króla Zygmunta Augusta.

Początki Knyszyna sięgają około 1500 roku, gdy tereny te zostają nadane przez króla Kazimierza Jagiellończyka kniaziowi Michałowi Glińskiemu. W 1509 roku Zygmunt Stary przekazał te ziemie Mikołajowi Radziwiłłowi, który już po roku rozpoczął zakładanie Knyszyna ( zbudowany zostaje most na Jaskrance, młyn i siedziba dworska, która w przyszłości stała się rezydencją króla Zygmunta Augusta). W 1520 roku Mikołaj Radziwiłł funduje pierwszy kościół w Knyszynie. Tworzenie miasta kontynuuje królowa Bona w imieniu królewicza Zygmunta Augusta, któremu dobra Knyszyńskie Radziwiłłowie podarowali w 1528 roku. Akcja zakładania miasta trwała w latach 1537- 1540. Przywilej lokacyjny i prawa miejskie magdeburskie Knyszyn zyskał w 1568 roku od Zygmunta Augusta. „Czasy Zygmuntowskie” były złotym wiekiem dla miasta. Sam król w mieście czuł się bezpiecznie i lubił tu przebywać. W mieście spędził w sumie około 500 dni, a przywilej lokacyjny podpisał w trosce o swoje ukochane miasto. Zygmunt August podpisał tu dwie ważne ustawy- leśna oraz dworską. Wybudował ratusz na rynku, łaźnię i wagę miejską. We wspomnianym wcześniej dworze królewskim ściany były zdobione słynnymi arrasami, które obecnie znajdują się na Wawelu w Krakowie. Była tam też stadnina na 3000 koni!. Do dziś po dworze królewskim nie zachowały się żadne ślady. Wiadome jest jedynie że duży kompleks rezydencjonalny był zlokalizowany przy ulicy Dworskiej (obecnie Białostocka). Król zmarł w Knyszynie w 1572 roku. Stało się to na dworcu dokładnie 7 lipca o godzinie 17 w obecności referendarza koronnego Stanisława Sędziwoja Czarnkowskiego czytającego królowi w jego ostatnich chwilach Pismo Święte. To smutne wydarzenie i tym samym Knyszyn przeszedł do historii, bowiem to właśnie tu – za sprawą śmierci króla- nastąpił koniec dynastii Jagiellonów.

W 420 rocznicę śmierci króla w prezbiterium kościoła odsłonięto tablicę, na której umieszczono pamiętne słowa króla: „Nie jestem królem waszych sumień” W 1997 roku na rynku stanął pomnik króla.

 

• Zabytkowy dom z końca XVIIIw (Izba Regionalna)

 

Zbudowany pod koniec XVIII wieku budynek pełnił funkcję mieszkalną. Od początku istnienia remontowany na bieżąco bez dokonywania większych zmian w jego formie.

Dom w stylu dworku mieszczańskiego. Zbudowany na planie prostokąta, z drewnianych bali na kamiennym fundamencie, pokryty dachówką ceramiczną. Jest to budynek parterowy, pierwotnie z częściowo zamieszkałym poddaszem.

Pierwszymi mieszkańcami tego domu była pochodząca z Niemiec rodzina Klattów, która po zaborze pruskim pozostała w Knyszynie i dość szybko się spolonizowała.

Przez lata w domu tym oprócz Klattów mieszkały rodziny Bartkiewiczów i Piaseckich, a w czasie wojen wraz z domownikami przebywali w nim wysocy rangą oficerowie armii okupacyjnych.

Rodzina Piaseckich odznaczała się wielkim patriotyzmem. Już w XVI wieku jej członkowie pełnili funkcje administracyjne na dworze króla Zygmunta Augusta.Przez lata Józef Piasecki, a następnie jego córka Cecylia (ostatnia właścicielka posiadłości), gromadzili w tym domu dokumenty związane z Knyszynem oraz przedmioty należące do pierwszych mieszańców tego domu. Meble i sprzęty od kilkudziesięciu lat z niewielkimi poprawkami stoją w tych samych miejscach, co kiedyś. Na rzeźbionym fotelu pod oknem od lat leży czapka legionisty należąca do Władysława Bartkiewicza, który brał udział w bitwie warszawskiej 12-15 sierpnia 1920 r.

Jest to skarbnica przeszłości Knyszyna pamiętająca odległe czasy tego miasteczka.

 

• Kościół p.w. św. Jana Apostoła i Ewangelisty

Historia kościoła w Knyszynie sięga odległych czasów. Obecny kościół parafialny jest trzecią z kolei świątynią katolicką w Knyszynie. Pierwsza z nich, pod wezwaniem św. Marka, z XIII wieku, znajdowała się w miejscu dzisiejszego cmentarza grzebalnego.Drugim kościołem był ufundowany przez Mikołaja Radziwiłła w 1520 r. kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny. Usytuowany był na środku dzisiejszego rynku, świadczy o tym to, że budowano go, gdy nie było jeszcze rynku, a Knyszyn był małą wsią. Przy kościele znajdował się cmentarz, służył on przez ok. 100 lat, aż do rozbiórki kościoła, po czym został zamknięty. Przez wiele lat jeszcze stała tam drewniana dzwonnica oraz sarkofag z sercem króla Zygmunta Augusta Około 1623 planowano, bez powodzenia, rozpocząć budowę kościoła od nowa, w ten sposób, by wewnątrz omurować sarkofag.Trzeci kościół ,istniejący do dziś, ufundowany przez Jana Zamoyskiego, ówczesnego starostę knyszyńskiego, został wybudowany w latach 1579-1601. Był konsekrowany 21 marca 1601 r. przez biskupa wileńskiego Benedykta Wojnę. Działał wówczas pod wezwaniem Wszystkich Świętych. W późniejszym czasie nastąpiła zmiana tytułu kościoła na św. Jana Apostoła i Ewangelisty.

W 1710 r. na skutek pożaru kościół uległ prawie całkowitemu zniszczeniu. W ścianach powstały wówczas duże szczeliny. W 1722 roku został odbudowany na polecenie biskupa Macieja Ancuty. Wtedy też spłonęły trzy ołtarze ze starej fary (NMP). Przez lata odbudowywany i remontowany zmieniał swój pierwotny wygląd. Kształt współczesny uzyskał w latach 1900-1902, gdy go rozbudowano. Dobudowano wówczas prezbiterium oraz chór wraz z wieżą. Wykonano drewniany sufit zawieszony na wysokości 13 metrów.

Podczas drugiej wojny światowej, została rozbita wieża kościoła, przebijając dach. Później parafianie, wspólnymi siłami odbudowali ją, zmieniając nieznacznie jej wysokość z 38 na 35 metrów. Obecnie jest to murowany kościół z dwiema zakrystiami, wieżą i oryginalnym drewnianym sufitem kasetonowym. W środku znajduje się pamiątkowa tablica, na której umieszczone są słowa króla: „Nie jestem królem waszych sumień”. Wnętrze kościoła jest bardzo eleganckie, co wytwarza spokojną i niepowtarzalną atmosferę.

Do 1953 r. w pobliżu kościoła stała murowana dzwonnica wybudowana w 1859 r., która służyła do momentu wybudowania wieży kościelnej.

Na uwagę zasługują podziemia knyszyńskiej świątyni, zbudowane najprawdopodobniej w kształcie krzyża. Wejście do nich znajdowało się wewnątrz kościoła, jednak w trakcie prac remontowych podłogi kościoła zlikwidowano dostęp do krypty i zasypano prawe skrzydło piwnic.

Ważnym obiektem jest też kamień stojący na placu kościelnym, z wykutym otworem na święconą wodę, pochodzący najprawdopodobniej z lat 1511-1520.

Za murem kościoła od strony wejścia głównego znajdują się dwa budynki starej oraz nowej plebanii.

Do tej pory nie znaleziono jeszcze odpowiedzi na nurtujące historyków pytanie: gdzie znajduje się puszka z sercem króla Zygmunta Augusta?

Są dwie hipotezy: Wg pierwszej znajduje się gdzieś w okolicach Knyszyna Zamku, gdzie zostało zabrane przez Krasińskich gdzieś na początku XIX wieku, ale nigdy tego nie udowodniono. Inną też racjonalną wersją jest możliwość złożenia jej w podziemnych kryptach kościoła. Badania archeologiczne przeprowadzone tam w 2008 roku nie dały jeszcze odpowiedzi na to pytanie i być może nigdy nie uda się odnaleźć tego cennego skarbu.

 

• Lamus z 1818r.

 

Lamus został zbudowany na początku XIX wieku (1818- 1820), prawdopodobnie z inicjatywy fundacji parafialnej. Położony naprzeciw plebanii, pełnił funkcje budynku gospodarczego. Jest to budynek w całości drewniany, zbudowany na planie prostokąta w konstrukcji zrębowej i sumikowi- łątkowej o czterospadowym dachu pokrytym gontem.Ten szerokofrontowy budynek dwukondygnacyjny posiada podcień, z którego wchodzi się do środka. Wnętrze lamusa stanowi umiejscowiona w jego centralnej części sień, po jej północnej stronie (prawa część budynku) znajdują się dwa pomieszczenia, a po południowej stronie (na lewo od wejścia) — jedno duże pomieszczenie, odnaleźć można skrzynie do przechowywania ziarna. W głębi sieni usytuowane są schody prowadzące na strych.Lamus to dawny budynek gospodarczy. Początkowo wchodził w skład zabudowań dworskich, był przeznaczony do przechowywania cennych przedmiotów. Z biegiem czasu lamusy stawiano w zabudowaniach chłopskich w pobliżu domu, gdzie przechowywano sprzęt gospodarczy, zboże czy żywność.

 

• Szpital z początku XXw.

 

Budynek szpitalny przy ul. Grodzieńskiej 96 z 1910 wpisano do rejestru zabytków

 

Źródło:http://www.ciekawepodlasie.pl/powiaty_gminy/1/Moniecki/Knyszyn/